19 Mayıs Dünya İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları Günü
İnflamatuvar barsak hastalıkları grubu altında incelenen iki temel hastalık Ülseratif kolit ve Crohn hastalığıdır. Bu hastalıklar; herhangi bir enfeksiyon etkeni olmaksızın yani bulaşıcı bir mikrobiyolojik patojen nedeni olmaksızın barsaklarda ve daha nadiren de olsa sindirim sisteminin diğer organlarında iltihaplanma sonucu meydana gelen, yaşam boyu devam eden kronik hastalıklardır. Her iki hastalık da alevlenme ve remisyon denilen hastalığın kontrol altında tutulduğu düzelme dönemleri ile seyreder. Hastalığın oluşumuna ve alevlenmelere neden olarak birçok faktör üzerinde durulmakla birlikte bu hastalıkların oluşum mekanizması günümüzde net olarak halen aydınlatılamamıştır. En çok üzerinde durulan ve suçlanan nedenler arasında ilk sırayı bağışıklık sistemindeki birtakım özellikler ve hasta bireylerin bağışıklık sisteminin uygun olmayan çalışma biçimi almaktadır. Bunun yanısıra suçlanan nedenler arasında ailesel yatkınlık ve genetik özellikler, çevresel ve coğrafik özellikler ile stres ve beslenme alışkanlıkları da yer almaktadır.
İnflamatuvar barsak hastalıkları hayatın herhangi bir döneminde belirti verebilir, daha erken ve daha geç yaşlarda da ortaya çıkabilir ancak daha sıklıkla 20’li ve 30’lu yaşlarda görülmektedir.Hastalık en çok gelişmiş ülkelerde özellikle de Kuzey Avrupa’da görülmektedir. Görülme sıklığı şehirlerde kırsal bölgelere kıyasla daha fazladır. Türkiye’de yaklaşık olarak 70 bin civarında inflamatuvar barsak hastası olduğu bilinmektedir. Hem dünyada hem de ülkemizde hastalığın görülme sıklığı gittikçe artmaktadır.
Hastalarda en sık karşılaşılan belirti ve semptomlar; karın ağrısı atakları, ishal, yüksek ateş, kanlı dışkılama, dışkılama ile rahatlayamama hissi, halsizlik ve kilo kaybıdır. Hastalığın seyri tüm hastalarda aynı değildir. Bazı hastalarda ılımlı bir seyir görülür iken kimi hastada semptomlar çok şiddetli olabilmekte ve birçok kez alevlenmeler nedeniyle hayat kalitesini olumsuz etkileyebilmektedir. Tanı koymak için alt ve üst endoskopik işlemler yapılmaktadır, serum ve gayta tahlilleri ile görüntüleme yöntemlerinden yararlanılmaktadır.
İnflamatuvar barsak hastalıkları; giderek artan sıklığı, genç erişkinler ve verimli dönemlerindeki erişkinlerde görülebilmesinden ötürü meydana gelebilen işgücü kaybı, gençlerde eğitim hayatlarında belirgin olumsuz etkilere yol açabilmesi ve ciddi seyirli olan hastalarda çok belirgin biçimde hayat kalitesini bozabilmesinden ötürü hem dünya hem de ülkemiz için önemi giderek artan bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüm bu nedenlerden ötürü hastalık sadece hastalar için değil aynı zamanda hem hasta yakınları hem de doktorlar açısından tedavi ve takip sürecinde zorlayıcı olabilmektedir.
Hastalığın, aktif dönemde belirgin olarak hayat kalitesini bozabilmesinin yanı sıra, kontrol altına alınamadığında uzun sürelerle takipsiz kalan, uygun ve yeterli tedavi yöntemi uygulanmamış hastalarda; kolon kanseri gelişim riski, anal apseler ve fistüller gibi komplikasyonların oluşması , cerrahi operasyon ihtiyacı gelişmesi gibi istenmeyen birçok yan etki profiline zemin hazırlayabildiği bilinmektedir. Tüm bu nedenlerden ötürü erken dönemde uygun tedavi yöntemine başlamak, her hastaya uygun ve yeterli sürede tedavi yöntemini uygulamak, hastaların da tedaviye uyum göstermeleri hayati önem arzetmektedir. Tedavi ile amaçlanan ise, hastaları bu istenmeyen durumlardan koruyabilmek , hayat kalitesini arttırarak işgücü ve verimlilik kaybının önüne geçebilmektir.
Son dönemlerde hastalığın tedavisinde umut veren yenilikçi tedavi modaliteleri gelişmiştir. Giderek artan tedavi seçenekleri sayesinde hastaların daha uzun sürelerle iyilik döneminde tutulabilmesi ve hastalığın kontrol altında tutulabilmesi mümkün olmaktadır. Bu anlamda hem doktorların hem de hasta bireylerin erken dönemde farkındalığı oldukça önemlidir. Hastaların kontrollerini aksatmadan önerilen sıklıkta kontrollerine gitmeleri , iyilik dönemlerinde ise doktor kontrolü ve önerisi olmadan kendilerinin ilaçlarını kesmemeleri gerekliliği vurgulanmalıdır. Bu anlamda hastaların hastalık hakkında detaylı olarak bilgilendirilmeleri tedaviye uyum ve başarıda oldukça önemli bir yer tutar.
Uzm.Dr.Bengi Öztürk
Gastroenteroloji Uzm.